Circulair bouwen in de culturele sector: de hype en realiteit

Circulair bouwen is een concept dat de afgelopen jaren in de architectuur- en bouwsector aan populariteit heeft gewonnen. Een benadering van ontwerp en bouw waarbij materialen worden hergebruikt en gerecycled, waardoor er minder afval ontstaat. Klinkt fantastisch toch? Ook wij van Urbanizer zijn enthousiast, maar het is goed om een realistisch beeld te vormen van wat circulair bouwen nu eigenlijk inhoudt. We bespreken deze hype en de voor- en nadelen hiervan.

Circulair bouwen

Circulair bouwen, een begrip van nu. Vaak in 1 adem genoemd met duurzaamheid en milieubewustzijn. Veel van onze klanten vragen er naar en veel concurrenten pronken er mee. Begrijp ons niet verkeerd, ook wij zijn voor circulariteit, maar het is goed om realistisch te kijken naar wat het oplevert op de korte én lange termijn. Laten we nog even kort kijken wat circulariteit ook alweer precies inhoudt:

“Circulariteit is een begrip dat staat voor het sluiten van de kringloop van grondstoffen, waardoor er een duurzamere, meer efficiënte en schonere productie- en consumptiecyclus ontstaat. Circulariteit streeft naar een zo hoog mogelijke waarde creatie door het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, hergebruik en recycling, en het ontwerp van producten die een lange levensduur hebben. Circulariteit streeft ook naar een vermindering van de afvalstromen, het minimaliseren van grondstoffen en het verminderen van milieu-impact.”

Circulariteit is dus een fantastische manier om duurzamer te bouwen. Zeker tegenwoordig waarbij duurzaamheid een hot topic is. Maar het is wel belangrijk om realistisch te blijven over wensen en eisen. Ook in de culturele sector, waar vaak het maatschappelijke voorop staat, maar de geldstromen niet oneindig zijn. Dit betekent zeker niet dat het voor de culturele sector onmogelijk is om met circulariteit bezig te zijn. Juist in deze sector kunnen we creatief zijn met materialen en zijn de eisen anders dan bijvoorbeeld bij een woning. We duiken iets verder in de manier waarop wij als bureau omgaan met circulariteit.

Realistisch blijven

We willen aan de hand van de volgende casus laten zien dat je altijd goed moet kijken naar de korte en de lange termijn impact van een circulaire oplossing. Allereerst het voorbeeld met een donorgebouw:

De term donorgebouw houdt in dat we een gebouw gedoneerd krijgen, die helemaal ontmantelen en weer opbouwen in huidige vorm. Deze kan vervolgens een onderdeel zijn van een nieuwbouw object. Een tijd geleden kregen wij vanuit ons netwerk de tip dat er in Nederland een oude loods stond die wij voordelig over mochten nemen. De kosten van de loods in kwestie waren laag en we hadden de mogelijkheid om een heel gebouw te hergebruiken. Ideaal toch? Op zo’n moment begint ons werk pas. Want ondanks de lage kosten, hebben we ook te maken met de uitlaatgassen en kosten van het transport en een hogere CO2 uitstoot. In dit specifieke verhaal is het gunstig om het gebouw over te nemen gezien het lokaal beschikbaar was. We houden namelijk ook rekening met transportkosten en de uitlaatgassen die hierbij komen kijken. Als het gebouw in Duitsland stond, hadden we onszelf een spiegel voorgehouden en besloten dat het geen realistische oplossing was.

Ook onze werkwijze is net wat anders bij een circulaire opdracht.
Een proces waarbij de circulaire component een hoofdrol speelt, pakken wij vaak anders aan dan onze overige opdrachten. Als circulariteit een eis is vanuit de opdrachtgever, werken wij niet vanuit het ontwerp naar de materialen toe, maar beginnen we juist met de zoektocht naar het materiaal. Als we het materiaal eenmaal gevonden hebben, beginnen we pas met ontwerpen. Je kan je voorstellen dat dit dus de nodige uren en expertise vergt om een gegronde en realistische keuze te maken. Ook is het belangrijk dat het bouwteam en/of mogelijke meubelmakers ervaring hebben met gebruikt materiaal. Dit is weer een vak apart en hiervoor zetten wij graag ons netwerk in.

Een zoom op de achtergevel van project De Havenloods in Utrecht. Een restpartij gebruikte blauw en rode kozijnen zijn nieuw leven ingeblazen door ze toe te passen in dit project.

Voor- en nadelen van circulair bouwen in de culturele sector

Bovenstaande voorbeelden laten zien dat een ogenschijnlijk mooie kans, niet altijd de beste optie is en dat circulair bouwen een andere aanpak vraagt. Laten we de voor- en nadelen van circulair bouwen eens op een rij zetten. Kansen voor circulair bouwen in de culturele sector:

• Milieubescherming en duurzaamheid: door het hergebruiken van materialen en het toepassen van duurzame materialen kan de impact op het milieu worden verminderd. Dit zorgt voor een vermindering van afval, lagere CO2-uitstoot en een verlaging van de ecologische voetafdruk van de bouwsector. Hierdoor kan circulair bouwen bijdragen aan het behoud van de natuurlijke hulpbronnen en het tegengaan van klimaatverandering.
• Kostenbesparing op de lange termijn: hoewel de investeringskosten in eerste instantie hoger kunnen zijn, kan het gebruik van duurzame materialen en het hergebruiken van materialen en componenten op de lange termijn leiden tot lagere onderhouds- en vervangingskosten. Bovendien kunnen energiebesparende maatregelen ook leiden tot lagere energierekeningen en dus tot een verdere kostenbesparing.
• Sociale en culturele voordelen: circulair bouwen kan bijdragen aan de versterking van de sociale samenhang en de lokale economie, bijvoorbeeld door het gebruik van lokale materialen en het betrekken van lokale gemeenschappen bij het bouwproces. Door het hergebruiken van materialen en componenten kan het gebouw een verhaal vertellen over de geschiedenis en de identiteit van de omgeving. Dit kan bijdragen aan een betere verbinding tussen het gebouw en de gemeenschap en kan het culturele en historische bewustzijn vergroten.

Uitdagingen en beperkingen van circulair bouwen in de culturele sector

• Financiële beperkingen en investeringskosten: circulair bouwen kan hoge investeringskosten met zich meebrengen, waardoor het in de culturele sector financieel minder haalbaar kan zijn dan traditionele (snel)bouwmethoden. Daarnaast kan het demonteren van bestaande gebouwen en het hergebruiken van materialen ook leiden tot hogere arbeidskosten, waardoor de totale kosten van het bouwproces verder kunnen stijgen.
• Technische beperkingen en complexiteit: soms is het hergebruiken van materialen en componenten niet mogelijk, als blijkt dat er toch te veel beschadigingen zijn. Dit kan leiden tot een hogere mate van complexiteit in het bouwproces, waarbij rekening gehouden moet worden met de kwaliteit en duurzaamheid van de hergebruikte materialen. Daarnaast kunnen er ook technische uitdagingen ontstaan bij het demonteren van bestaande gebouwen en het hergebruiken van materialen, omdat niet alle materialen eenvoudig te demonteren zijn.
• Culturele en esthetische uitdagingen: het gebruik van hergebruikte materialen zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot een minder uniforme uitstraling van het gebouw, wat mogelijk niet past bij de gewenste uitstraling. Daarnaast kunnen er ook uitdagingen ontstaan bij het vinden van geschikte materialen en componenten die passen bij de gewenste ontwerpstijl. Hierdoor kan het ontwerpproces meer tijd en moeite vergen om tot een geschikt ontwerp te komen.

Toekomstperspectieven en conclusie

Wij geloven in de kracht van circulariteit, maar vinden het ook belangrijk om een realistisch beeld te schetsen naar onze opdrachtgevers. Je kan het een hype noemen doordat het begrip overal te pas en te onpas wordt gebruikt, maar met de wetenschap dat Nederland in 2050 een compleet circulaire economie wil hebben, is het de realiteit dat circulariteit een steeds grotere rol moet gaan spelen. Dus ook in de bouwsector.

Uiteindelijk is circulair bouwen een belangrijke stap naar een duurzame toekomst, maar daarbij is het wel belangrijk om te kijken naar de haalbaarheid per project. Leg met ons de voors en tegens eens naast elkaar voor jouw project en dan kunnen we kijken naar de mogelijkheden. Urbanizer heeft bij veel projecten al een circulaire component terug laten komen. Er is dus genoeg ervaring om een gedegen advies te geven.

Dan rest alleen nog de vraag: wil je samen met Urbanizer aan de slag om met een creatieve insteek die circulaire impact te maken? En ben je bereid het bijbehorende kostenplaatje te accepteren? Als het antwoord 2x ja is, dan zorgen we samen voor een spetterend eindresultaat.